شهر تاریخی یزد

شهر تاریخی یزد در مرکز فلات ایران و در فاصله ۲۷۰ کیلومتری جنوب شرقی اصفهان و نزدیک به جاده ابریشم و ادویه واقع شده است. این شهر نمونه کاملی از سازگاری انسان با طبیعت خشنِ کویر و کنار آمدن با منابع محدود آن است. سیستم انتقال آب در این شهر، قنات است که برای انتقال آب های زیرزمینی طراحی شده است. معماری منحصر بفرد شهری در یزد جزو معدود نمونه هایی است که از تهاجم بی رحم مدرنیسم در امان مانده.  بخش تاریخی شهر یزد، سیستم قنات، خانه های سنتی، بازارها، حمام ها، مساجد، معبد زرتشتیان و باغ  دولت آباد، مجموعه شهر تاریخی یزد را تشکیل می دهد که جزو میراث جهانی در فهرست یونسکو به ثبت رسیده است.

این شهر بین رشته‌های شیرکوه و خرانق و در دشتی پهناور به نام یزد، اردکان واقع شده است. اتابکان یزد از مهم‌ترین عوامل پیشرفت این شهر در سال‌های گذشته بوده‌اند که ۱۴۰ سال بر یزد حکومت کردند. این شهرستان از سوی شمال به شهرستان‌های میبد و اردکان، از شرق به شهرستان‌های اردکان و بافق، از باختر به  اصفهان و از جنوب به شهرستان تفت،ابرکوه و مهریز محدود می‌شود.

یزد از سرزمین‌های کهن و تاریخی ایران محسوب می‌شود. یزد اولین شهر خشتی و دومین شهر تاریخی جهان بعد از شهر ونیز ایتالیا است. به دلیل عوامل طبیعی فلات، رطوبت کم و تبخیر شدید یکی از خشک‌ترین مناطق ایران محسوب می‌شود. شهر یزد یکی از کم بارش‌ترین شهرهای کشور است. در سال ۱۳۹۰ جمعیت شهرستان یزد بالغ بر ۵ هزار نفر شمارش شده است. در این شهر مهاجران موقت از شهرستان‌های شمالی کرمان مانند انار نیز ساکن هستند. 

بارزترین خصوصیت شهر یزد را می‌توان وجود محله‌های قدیمی و سنتی با کوچه پس کوچه‌های خشت و گلی در هم تنیده، بازارها، مساجد، حمام و خانه‌های آن دانست. این شهر به دارالعباده، شهر بادگیرها و شهر دوچرخه‌ها معروف است. در سال های اخیر به یزد نام «حسینیه ایران» نیز داده‌اند این شهر مساجد و حسینیه‌های تاریخی بسیاری دارد.

برخی از مورخان، تاریخ ساخت یزد را به یزدگرد اول، ساسانی نسبت می‌دهند که وجه تسمیه‌ی یزد در ارتباط با نام وی و واژه‌ی یزش به معنی ستایش و نیایش در زبان فارسی میانه است. این شهر در طول تاریخ حکومت‌های بسیاری را به خود دیده است و اهمیت فراوانی داشته است. یزد از گذرگاه‌های مهم در دوره‌های تاریخی محسوب می‌شده‌ است.

بیشتر مردم یزد مسلمان و شیعه دوازده‌ امامی هستند. همچنین گروه بزرگی از زرتشتیان ایران در یزد ساکن هستند. اقلیت کوچکی از یهودیان نیز ساکن این شهر هستند. 

مردم یزد به زبان پارسی با لهجه یزدی صحبت می‌کنند. پیروان آیین زرتشت در میان خود به زبان بهدینی سخن می‌گویند. گویش یزدی بخشی از پارسی دری است.

پوشاک سنتی بانوان شلواری بلند و پیراهنی که تا قوزک پا را می‌پوشاند، بوده است که هنوز هم در برخی روستاها دیده می‌شود. بانوان چارقدی نیز به سر می‌اندازند. مردان نیز لباس معمولی می‌پوشند. تا پیش از دوران پهلوی اول، زرتشتیان مجبور بودند به شیوه‌ای لباس بپوشند تا از دیگران متمایز باشند. پوشیدن جوراب تا مدت‌های زیادی برای زرتشتیان ممنوع بود.

نخل برداری در دھه اول محرم و در دھه آخر ماه صفر از آیین‌های مذهبی این سرزمین است. سینه‌زنی مردمان یزد نظم ویژه‌ای دارد. کتل بستن نیز از دیگر آیین‌های مذهبی این منطقه است

 برخی از جاذبه‌های گردشگری این شهر عبارتند از: مسجد جامع یزد، بازار خان و میدان خان، لرد آسیاب، بازار زرگری، آتشکده بهرام یزد، تکیه امیرچخماق و آب انبار شش بادگیر، پارک کوهستان، حمام خان یزد، موزه آیینه و روشنایی یزد، خانه لاری‌ها، آب‌انبار گیو، آرامگاه سید رکن الدین، زندان اسکندر (مدرسه ضیاییه)، برج خاموشان است.

از سوغات این شهر می‌توان به انواع پارچه و شیرینی اشاره کرد. ترمه، شمد، زیلو، چادر شب، سفال و سرامیک، شیرینی حاج بادومی، قطاب یزدی و نان پنجره‌ای از سوغات و صنایع دستی این شهر هستند.

آش شولی‌، آش گندم (حلیم)، آش ماش، آش شلغم، آش کلم، آش سمبوسک، آش عدس، آش کدو، آش آلو، آش آبغوره، آش انار، آش سبزی و همچنین غذاهایی مانند قیمه‌ی‌ نخود‌، قلیه‌ی کدو و خورشت به‌آلو، نمونه‌هایی از غذاهای سنتی هستند که در خانواده‌های استان یزد طبخ می‌شود.

یزد شهر بادگیرهای ایران است.