قنات ایرانی
جرمی که همواره در مراکز اقامتی صورت می گیرد
۲۴, تیر ,۱۳۹۸
طحال پرشده شتر غذای مورد علاقه مردم مراکش
۲۴, تیر ,۱۳۹۸
کمیته میراث جهانی در چهلمین جلسه خود در استانبول ترکیه که از ۱۰ جولای ۲۰۱۶ برگزار شد، چهار اثر جدید از کشورهای چین، هند، ایران و میکرونزی در فهرست میراث جهانی ثبت کرد. یازده قنات ایرانی به عنوان دومین پرونده زنجیرهای بعد از ثبت باغ های ایرانی و به عنوان بیستمین اثر ایران در لیست آثار میراث جهانی یونسکو ثبت گردید.
قنات به مجموعه ای از چاه ها گفته می‌شود که سرچشمه ای از آب را از طریق یک تونل در دل زمین به مناطق خشک، زمین‌های کشاورزی و آبادی‌های دورتر می‌رسانند. تکنولوژی کهن قنات ایرانی زندگی مردمان فلات ایران را هزاران سال رونق بخشیده و بهشت‌هایی دنیوی در حاشیه‌ی کویرهای خشک مرکزی به‌وجود آورده است. جاری کردن آب از دل زمین یکی از هوشمندانه‌ترین کارهای مردمان باستان است، چرا که از هدر رفت آب به سبب تبخیر جلوگیری می‌شده و تمیزی و پاکی آب هم تأمین می‌شده است. بسیاری از باغ‌های معروف ایرانی به سبب قنات‌ها به‌وجود آمده‌اند و بسیاری از شهر و روستاهای کشور هم حول محور قنات‌ها شکل گرفته‌اند. قنات ایرانی یک تکنولوژی حیات‌بخش و در عین حال زیست‌محیطی است.
یازده قنات ایرانی ثبت شده در یونسکو
همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد یازده قنات در سراسر ایران، در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده‌اند. این قنات‌ها در نقطه نقطه‌ی ایران پراکنده شده‌اند و هرکدام به‌خاطر ویژگی خاصی به این فهرست راه یافته‌اند.
قنات قصبه گناباد
قنات قصبه یا کاریز گناباد یا کاریز کیخسرو، عمیق‌ترین و قدیمی‌ترین کاریز دنیا است که دو رشته‌ی اصلی و شش شاخه‌ی فرعی دارد. مادرچاه این کاریز در دامنه‌ی شمالیِ سیاه‌کوه قرار دارد که در نهایت به خروجی کنونی خود در جنوب محلّه‌ا‌ی معروف به قصبه می‌رسد. طول این قنات بیش از ۳۳ کیلومتر و عمق مادرچاه اصلی آن در انتهای رشته‌ی دولاب نو، با توجّه به شیب زمین، حدود ۳۰۰ متر است. ناصرخسرو عمق چاه قنات را ۷۰۰ گز و طول آن را چهار فرسنگ ذکر کرده
قنات مون اردستان
قنات مون، یک قنات دوطبقه در محلّه‌ی مونِ شهرستان اردستان، در استان اصفهان است، که در هر طبقه‌ی آن آبی مستقل جریان دارد؛ به گونه‌ای که آب هیچ‌یک از طبقات به دیگری نفوذ نمی‌کند. این قنات، تنها نمونه‌ی قنات دو طبقه در دنیا است که به‌عنوان عجیب‌ترین و تنها قنات دو طبقه‌ی جهان، در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. ساختار این قنات به گونه‌ای است که دو کانال موازی بر روی هم ساخته شده‌اند و چاه‌های عمودی مشترکی دارند. در محلِّ چاه مادر دو میله چاه در کنار هم قرار دارند که به چاه دوقلو مشهور شده‌اند، یکی از آن‌ها متعلّق به کانال رویی به عمق ۲۷ متر و دیگری متعلّق به قنات زیرین به عمق ۳۰ متر است. از این محل به بعد دو قنات میله‌های مشترکی دارند.
قنات وزوان اصفهان
قنات بزرگ و تاریخی وَزوان درشهر وَزوانِ استان اصفهان قرار دارد. این قنات در قسمت شمالیِ شهر وَزوان قرار دارد و شاید تنها اثری است که با سدِّ ۲۵۰۰ تا ۳۰۰۰ ساله‌ی خود می‌تواند قدمت وَزوان را مشخّص کند. قنات بزرگ وَزوان در گذشته سه رشته داشته که از محلّی بالاتر از بند قدیمی منشعب می‌شده‌اند. در معماریِ قنات بزرگ و تاریخی وَزوان، دو شکاف زیر زمینی، یا کِر در اصطلاحِ محلّی، در بالای بندِ قنات تعبیه شده‌اند که پس از بند کردنِ آب، مقدار چهل لیتر آب در ثانیه را در خود ذخیره می‌کنند. آب قنات، به مدّت ۱۲۰ روز (از دهم آذرماه تا دهم فروردین‌ماه سال بعد)، بند می‌شود و به مخازن بزرگی که در زیر زمین حفر شده‌اند هدایت می‌شود. بعد از باز شدنِ دریچه‌های تعبیه شده در سد، به تدریج آب ذخیره شده به صورت خودجوش و با کمک نیروی ثقل زمین، به چرخه‌ی مصرف برمی‌گردد.
قنات مزدآباد میمه
قنات مزدآباد در بخش میمه استان اصفهان قرار دارد. این قنات کهن هم مانند قنات وَزوان سدّهای زیرزمینی شگفت‌انگیزی دارد و یکی از کهن‌ترین قنات‌های لیست یازده‌گانه‌ی ما است.
قنات حسن آباد مشیر مهریز
قنات حسن آباد در شهرستان مهریز استان یزد قرار دارد و قدمتش به قرن هشتم هجری می‌رسد. این قنات از محدوده کوه‌های غربالبیز آغاز می‌شود. مادرچاه قنات با عمق ۴۰ متر در محدوده‌ی چشمه‌ی غربالبیز مهریز قرار گرفته و حوضه‌ی آبریز قنات، ارتفاعات شیرکوه و سرریز چشمه‌ی غربالبیز است. این قنات پس از گذشتن از وسط کوشک پهلوان‌پور مهریز، در این باغ جاری می‌شود.
قنات زارچ یزد
این قنات در بخش مرکزی شهرستان یزد قرار دارد و تعدادی از میله‌های آن از مسجد جامع یزد گذشته است. این طرز معماری نشان دهنده‌ی این واقعیت است که قنات از دوران پیش از اسلام در این ناحیه وجود داشته و بعدها مسجد جامع را در حریم قنات ساخته‌اند تا میله‌های آن پایاب یا محلِّ وضوی نمازگزاران باشد. این بنا با طولی بیش از ۱۰۰ کیلومتر طولانی‌ترین قنات ایران است.
قنات ابراهیم آباد اراک
قدمت این قنات به قرن ششم و هفتم هجری می‌رسد و مادرچاه آن در ارتفاعات هفتاد قله قرار دارد. این قنات کهن یک رشته‌ی اصلی با ۳۱۱ میله چاه و دو رشته‌ی فرعی دارد. این اثر تنها اثر ثبت‌شده‌ی استان مرکزی در فهرست میراث جهانی یونسکو است.
قنات بلده فردوس
قنات بلده یک مجموعه قنات باستانی مربوط به دوره‌ی ساسانی است که اراضی کشاورزی اطراف فردوس را سیراب می‌کند. قنات باستانی بلده فردوس ۲۷ رشته دارد که در حال حاضر تنها ۱۶ رشته از آن‌ها فعّال است. داستانی تاریخی درباره‌ی این قنات معروف است؛ می‌گویند شاه عباس صفوی در سفری که با پای پیاده از اصفهان تا مشهد پیمود، به شهر تون (فردوس کنونی) وارد شد. میرتونی از او خواست تا آب این قنات را وقف علما، سادات، فقها و صلحا کند، و اون چنین کرد. این قنات، بخش زیادی از باغ‌ها و زمین‌های کشاورزی روستاهای باغستان علیا و سفلی و شهر اسلامیّه را آبیاری می‌کند.
قنات گوهریز جوپار کرمان
این قنات یکی از پر آب‌ترین قنات های منطقه جوپار کرمان است که آبش از گسل تأمین می‌شود. این قنات بیش از ۳ کیلومتر طول و ۶ رشته‌ی اصلی دارد و قسمت بزرگی از باغ‌های جوپار را سیراب می‌کند.
قنات اکبرآباد بم
این قنات در شهرستان بم استان کرمان قرار دارد و به نوعی دوقلوی قنات قاسم‌آباد محسوب می‌شود. قنات اکبرآباد بیش از یک کیلومتر طول دارد و ۱۶ هکتار زمین را آبیاری می‌کند.
قنات قاسم آباد بم
این قنات در شهرستان بم استان کرمان قرار دارد و دوقلوی قنات اکبرآباد به حساب می‌آید. این قنات بیش از دو کیلومتر طول دارد و ۱۰۰ هکتار زمین را آبیاری می‌کند.
قنات ایرانی مانند باغ ایرانی یک فرهنگ است ، فرهنگ زندگی در سخت‌ترین شرایط و تبدیل محدودیت‌ها به فرصت‌ها. قنات ایرانی کویر را تبدیل به بهشت کرده و در عین سوددهی به بشر، بسیار با طبیعت سازگار است.
