موقعیت کاروانسرای سنگی زنجان در Google Map
کاروانسرای سنگی یکی از بینظیرترین آثار تاریخی به جای مانده در شهر زنجان است که در جاده کمربندی زنجان – میانه در خیابان خیام، روبهروی راهآهن این شهر قرار دارد. گفته میشود که شاه عباس کبیر دستور میدهد در سطح کشور در مسیر راههای ارتباطی به منظور تقویت سیستم تجاری و بازرگانی که آن زمان دوران رونق و شکوفایی خود را میگذراند، حدود یکهزار کاروانسرا ساخته شود.
کاروانسرای سنگی شهر زنجان که از کاروانسراهای برونشهری است، در قرن ۱۱ هجری قمری به دستور شاه عباس صفوی خارج در بافت قدیم شهر زنجان ساخته شد. استفاده از سنگ به عنوان مصالح اصلی در ساخت این کاروانسرا باعث شده است که این بنا با عنوان کاروانسرای سنگی و در زبان ترکی «داش کاروانسرا» معروف شود.
قدیمیترین اثر تاریخی به جای مانده بر سطح شهر زنجان، کاروانسرای سنگی است که طبق متون تاریخی یکی از سه کاروانسرایی است که در دوران اقتدار و حکومت صفویان ساخته شده است.
از لحاظ موقعیت محل کاروانسراها به سه دسته درونشهری، برونشهری و کنار شهری تقسیم میشود. همچنین از لحاظ معماری نیز به کاروانسراهای مدور چند ضلعی، دو ایوانی و چهار ایوانی تقسیم میشوند.احداث بنای چهار ایوانی با حیاط مرکزی سابقه طولانی در معماری ایران دارد که نمونه این نقشه را میتوان در کاخهای اشکانی و عاشوری دید. کاروانسرای سنگی به لحاظ اینکه تنها بنای باقی مانده از کاروانسراهای زنجان است، دارای اهمیت فراوان و با بیش از سه قرن قدمت است. با حضور در این بنای تاریخی چنان حس آرامش و صمیمیت در انسان ایجاد میشود که گویی همه عضو یک خانواده هستیم.
پلان این کاروانسرا به سبک چهار ایوانی است و حجرههای آن در یک طبقه قرار گرفتند. سقف این کاروانسرا از نوع قوسی است که بعدها با تغییر کاربری امروز به عنوان سفرهخانه سنتی مورد استفاده قرار میگیرد. این کاروانسرا در سال ۱۳۷۷ توسط سازمان میراث فرهنگی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
این بنای باشکوه بخاطر اینکه تنها کاروانسرای باقی مانده زنجان میباشد، حائز اهمیت فراوان است. در حال حاضر پس از گذشت سالها این کاروانسرا همچنان طرفداراران زیادی از نقاط مختلف کشور دارد.